نشریات سهم بزرگی در آموزش مفاهیم به کودکان دارند

نشریه‌ای که از قالب‌های متنوع بهره می‌برد و بر پایه تفکر نقاد و به کار بستن تخیل کودک پایه‌ریزی شده باشد، می‌تواند به رشد مهارت‌های شناختی، اجتماعی یا خلاقانه کودکان کمک کند.

مرجان زارع دانش‌آموخته رشته نقاشی و کارشناسی ارشد پژوهش هنر در خصوص انتشار اولین شماره فصلنامه پاپالو ویژه کودکان ۴ تا ۶ ساله با بیان این مطلب گفت: “یک نشریه با آگاهی دادن در مورد روابط اجتماعی از خانه تا جامعه، همچنین آگاهی دادن در مورد فرهنگ‌های دیگر می‌تواند روحیه مسئولیت‌پذیری و پذیرش دیگری را در کودکان تقویت کند. من پیشنهاد می‌کنم در این نشریات آشنایی با حقوق کودک را هم جزو محتوا بیاورند تا کودک و مربی و والد هر سه در این‌باره آگاهی پیدا کنند و فرهنگ‌سازی شود.”

زارع که سردبیر نشریه “مدرسه ما” وابسته به مجتمع آموزشی جوادالائمه شهر یزد نیز هست در ادامه به ضرورت وجود یک نشریه برای این گروه از کودکان در دوره پیش‌دبستانی پرداخت و افزود: “به نظرم جواب به این سوال می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد، از جمله:
• عادت به مطالعه: نشریه‌ها معمولاً کارکرد تفریحی و سرگرمی دارند، انتخابی هستند و متناسب با نیاز گروهی که نشریه برای آنها تولید می‌شود قالب‌های متنوعی دارد. همچنین ترتیب چاپ (هفته‌نامه، ماهانه یا فصلنامه) در این گونه مجلات می‌تواند همان عملکردی را داشته باشد که زمانی کیهان بچه‌ها یا رشد نوآموز و نشریات اینچنینی در کودکی دهه پنجاه و شصتی‌ها و نسل‌های بعد ایفا کرد و در ایجاد عادت به مطالعه در کودکان سهم بزرگی دارد.
• منبع آموزشی: باتوجه به این‌که پیش دبستان مانند بقیه دوره‌های تحصیلی در ایران کتاب مشخصی ندارد معمولاً مربیان به دنبال منابعی متناسب با این سنین هستند. بنابراین چنین نشریه‌ای می‌تواند به عنوان یک منبع، مورد استفاده مربیان قرار گیرد. آموزش مفاهیم مختلف از طریق قالب‌های متنوعی که در نشریات این گروه سنی وجود دارد نیز می‌تواند به عنوان یک منبع کمک خوب و استاندارد باشد.
• پرورش تفکر خلاق و نقادانه: چنانچه نشریه‌ای برای کودکان پیش‌دبستان تهیه شود که استانداردها را داشته باشد با طراحی قالب‌های متنوع از جمله تمام کردن داستان ناتمام، یا دعوت به بلندخوانی از طریق تکرار آوایی و نقاشی و … به فعال بودن مخاطب توجه کند می‌تواند به پرورش تفکر نقاد و خلاقانه کودکان پیش دبستان هم کمک کند.
• کمک به آشنایی با حروف و واژگان به طور غیر مستقیم هم می‌تواند از کارکردهای یک نشریه باشد.”

زارع که به طور مستقیم در مجتمع آموزشی جوادالائمه با کودکان پیش‌دبستانی و مربیان آنان در ارتباط است در پاسخ به این پرسش که بچه‌ها بیشتر جذب شعر و قصه و نقاشی و کاردستی می‌شوند. به نظر شما یک مجله چطور می‌تواند از طریق این آیتم‌ها کودکان را مشتاق خواندن و کتابخوانی در سال‌های بعد کند نیز گفت: “ذات قصه و داستان به ویژه نقاشی و کاردستی هم در اغلب کودکان به گونه‌ای عمل می‌کند که آنها به صورت غریزی برای شنیدن و انجام این فعالیت‌ها تمایل دارند. این نوع نشریات با تنوع دادن به فعالیت‌های طراحی شده و درگیر کردن ذهن و احساسات بچه‌ها می‌توانند باعث شوند این عادت و تمایل در آنها زنده بماند و پرورش یابد.”

وی در پایان به سراغ نقش و جایگاه مربیان و والدین در ارتباط با نشریه ویژه کودکان و انگیزه دادن به بچه‌ها برای توجه به کتاب و مطالعه در آینده آنان رفت و تأکید کرد: “پیش از اینکه والدین و مربیان کاری کنند، مدارس می‌توانند به عنوان نهادی که این دو را به هم پیوند می‌دهد، نشریاتی این چنینی را به آن‌ها معرفی و حمایت کند. والدین و مربیان نیز با تهیه و قرار دادن این منابع در دسترس کودکان و همراهی با آن‌ها در خوانش و انجام فعالیت‌های پیشنهادی این نشریات می‌توانند آن‌ها را انگیزه‌مند و مشتاق کنند.”

مجله پاپالو می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد همه جانبه نوآموزان داشته باشد

مجله‌های مخصوص کودکان ۴ تا ۶ ساله با ترکیبی از شعر، قصه، تصاویر جذاب و فعالیت‌های سرگرم‌کننده، ابزاری ارزشمند برای رشد همه‌جانبه آن‌ها هستند. این مجله‌ها نه تنها به تقویت مهارت‌های شناختی، زبانی و اجتماعی کودکان کمک می‌کنند، بلکه عشق به یادگیری و خواندن را نیز در آن‌ها ایجاد می‌کنند.

سمیه مهتدی خالق شخصیت «پاپالو» در بسته تربیت و یادگیری «من می‌دانم، من می‌توانم» در خصوص فصلنامه پاپالو گفت: “وجود مجله‌های مخصوص کودکان در سنین ۴ تا ۶ سالگی می‌تواند تأثیرات مثبت و قابل توجهی بر رشد و یادگیری آن‌ها داشته باشد. در این سن، کودکان در مرحله‌ای حساس از رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی قرار دارند و مجله‌های مناسب می‌توانند به عنوان ابزاری آموزشی و سرگرم‌کننده عمل کنند.”

وی که دارای مدرک دکترای تکنولوژی آموزشی است و سال‌ها در حوزه یاددهی و یادگیری تجربه دارد، یکی از مزایای استفاده از مجله‌ای مختص کودکان را تقویت مهارت‌های زبانی و ادبی کودکان بیان کرد و در این باره توضیح داد: “مجله‌هایی که شامل شعر، قصه و داستان‌های کوتاه هستند، به کودکان کمک می‌کنند تا دایره لغات خود را گسترش دهند و با ساختارهای زبانی جدید آشنا شوند. خواندن شعر و قصه همچنین به تقویت مهارت‌های شنیداری و گفتاری آن‌ها کمک می‌کند و توانایی بیان افکار و احساسات را در آن‌ها افزایش می‌دهد.”

مهتدی همچنین به لزوم پرورش خلاقیت و تخیل در این سنین تأکید کرد و گفت: “تصاویر جذاب، داستان‌های فانتزی و فعالیت‌های سرگرم‌کننده در مجله‌ها می‌توانند تخیل کودکان را برانگیزند. این موضوع به آن‌ها کمک می‌کند تا دنیای جدیدی از ایده‌ها و تصورات را کشف کنند و خلاقیت خود را پرورش دهند.”

وی تقویت مهارت‌های بصری و حرکتی کودکان را یکی دیگر از مزایای استفاده از مجله ویژه کودکان دانست و گفت: “فعالیت‌هایی مانند رنگ‌آمیزی، وصل کردن نقطه‌ها، پیدا کردن تفاوت‌ها و سایر بازی‌های بصری که در مجله پاپالو وجود دارند، به تقویت هماهنگی چشم و دست و مهارت‌های حرکتی ظریف کودکان کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها همچنین به بهبود تمرکز و دقت آن‌ها نیز کمک می‌کنند.”

مهتدی که تجربه برگزاری کارگاه‌های علمی و آموزشی برای مربیان کودکستان‌ها را در کارنامه خود دارد در ادامه توضیح داد: “ما همیشه در کارگاه‌ها به مربیان یادآوری می‌کنیم از آموزش مستقیم نتیجه نخواهند گرفت و اگر علاقه‌مند هستند مفاهیم و مهارت‌ها و حتی ارزش‌هایی را به کودکان آموزش دهند باید در بستر بازی و آموزش غیرمستقیم این کار را انجام دهند. استفاده از مجلات متناسب با سن کودک که اغلب شامل مطالب آموزشی ساده و جذاب هستند می‌توانند به شیوه‌ای غیرمستقیم و سرگرم‌کننده آموزش مورد نظر مربیان را به کودکان منتقل کنند و کودکان بدون آن که درگیر فرآیند یادگیری شوند و بدون احساس خستگی به هدفی که برای آن برنامه‌ریزی شده است می‌رسند.”

مهتدی در پایان در خصوص انتخاب نام پاپالو برای این فصلنامه بیان کرد: “از زمان معرفی بسته یادگیری «من می‌دانم، من می‌توانم» تا کنون که حدود 3 سال می‌شود، نوآموزان با شخصیت پاپالو، پروانه باهوش و بامزه‌ای که با بسته متولد شد انس گرفته‌اند و با او همذات پنداری می‌کنند؛ دقیقاً هدفی که ما به دنبال آن بودیم و بنده در نتیجه رساله دکتری خود با موضوع عامل آموزشی به آن رسیده بودم. به نظرم این حس انس و علاقه‌ای که بین نوآموزان و پاپالو شکل گرفته می‌تواند در حسن ارتباط آنان با مجله اثرگذار باشد و امیدوارم کیفیت مطالب مجله و تصاویر آن این ارتباط را قوی‌تر کند. “

مجله چندرسانه‌ای پاپالو؛ گامی نو در عدالت آموزشی و تربیتی

فصلنامه پاپالو با بهره‌گیری از قالب‌های متنوع و جذاب، نه تنها مهارت‌های زبانی کودکان را تقویت می‌کند، بلکه با رویکردی عدالت‌محور، دسترسی کودکان نابینا و مناطق کم‌برخوردار را به محتوای آموزشی باکیفیت تسهیل می‌نماید.

سیدکمال شهابلو مدیر تولید انتشارات قصه و داستان در ارتباط با انتشار اولین شماره نشریه چندرسانه‌ای پاپالو گفت: “در دنیایی که فناوری‌های نوین به سرعت در حال تغییر سبک زندگی ما و کودکان‌مان هستند، نیاز به محتوای آموزشی و تربیتی متناسب با این تحولات بیش از پیش احساس می‌شود. با این حال، فقدان مجله‌ای ویژه کودکان پیش‌دبستانی که بتواند به‌طور همزمان جذاب، آموزنده و متنوع باشد، همواره به عنوان یک خلأ بزرگ در حوزه آموزش و پرورش این گروه سنی مطرح بوده است. اکنون، با رونمایی از نخستین مجله چندرسانه‌ای ویژه کودکان پیش‌دبستانی، گامی بلند در جهت پر کردن این خلأ برداشته شده است.”

شهابلو که از تجربه فعالیت در مدارس و مراکز آموزشی نیز برخوردار است در ادامه گفت: “این مجله که با همکاری کارشناسان خبره حوزه کودک و آموزش طراحی شده است، از قالب‌های متنوعی همچون داستان‌های مصور، پادکست‌های آموزشی، بازی‌های تعاملی و فعالیت‌های خلاقانه بهره می‌برد. این تنوع نه تنها شوق یادگیری را در کودکان افزایش می‌دهد، بلکه مهارت‌های زبانی آن‌ها را نیز تقویت می‌کند. شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن، چهار مهارت کلیدی هستند که این مجله با ارائه محتوای جذاب و هدفمند، به پرورش آن‌ها کمک شایانی می‌کند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مجله، رویکرد عدالت‌محور آن است. با توجه به اینکه کودکان نابینا و ساکنان مناطق کم‌برخوردار اغلب از دسترسی به محتوای آموزشی باکیفیت محروم هستند، این مجله با ارائه پادکست‌ها و محتوای صوتی، امکان استفاده برابر از منابع آموزشی را برای همه کودکان فراهم می‌کند. همچنین، توزیع گسترده این مجله در مناطق محروم، گامی مهم در جهت کاهش شکاف آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر برای همه کودکان است.”

وی که سالها به عنوان معاون در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی فعالیت داشته سپس یادآور شد: “این مجله به عنوان یک ابزار تربیتی حرفه‌ای، نقش مهمی در تسهیل فرآیند یاددهی-یادگیری ایفا می‌کند. مربیان و والدین با استفاده از این بسته جامع، می‌توانند فرآیند تربیت و آموزش کودکان را به شیوه‌ای شیرین و مؤثر پیش ببرند. محتوای این مجله به گونه‌ای طراحی شده است که نه تنها ذائقه کودکان را به سمت یادگیری سوق می‌دهد، بلکه یافته‌های دانشی را در وجود آن‌ها نهادینه می‌کند. در نهایت، این مجله چندرسانه‌ای نه تنها به عنوان یک رسانه آموزشی، بلکه به عنوان یک ابزار فرهنگی و تربیتی، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و مهارت‌های کودکان ایفا خواهد کرد. با رونمایی از این مجله، امید است که گامی بلند در جهت ارتقای کیفیت آموزش و پرورش کودکان پیش‌دبستانی برداشته شود و شاهد رشد و شکوفایی هرچه بیشتر نسل آینده باشیم.”

او در پایان تاکید کرد: “تربيت فرايندی است كه از لحظه تولد تا پايان زندگی ما را در برمی‌گيرد. هر چه افرادی كه در مسير تربيتی ما هستند، حرفه‌ای‌تر و متخصص‌تر باشند، هدف تربيتی بهتری شامل حال متربّی خواهد شد. اينكه برای كودكان ما محتوای تربيتی حرفه‌ای توسط كارشناسان خبره توليد شود، ضمن تسهيل فرايند تربيتی، باعث ارتقاء كيفيت آن نيز خواهد شد و بذر تربيتی وجودی كودكان ما در حداكثر رشد خود قرار خواهد گرفت.”

قصه‌گویی؛ هنری که دنیای کودکان را می‌سازد

قصه‌گویی نه تنها یک ابزار سرگرمی، بلکه روشی قدرتمند برای پرورش زبان، تخیل و مهارت‌های اجتماعی کودکان است. با انتخاب قصه‌های مناسب و استفاده از تکنیک‌های جذاب، مربیان می‌توانند دنیایی از یادگیری و لذت را برای کودکان خلق کنند.

شهربانو مشک بیدحقیقی، مربی نمونه کشوری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مجری برنامه کاردستی در صداوسیما با بیان این مطلب گفت: “قصه‌گویی به عنوان هنری کهن و تأثیرگذار، نقش مهمی در رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان ایفا می‌کند. قصه در لغت به رویدادی واقعی یا تخیلی گفته می‌شود که به کمک قصه‌گو و با استفاده از کلام، حرکات بدن و دیگر ابزارهای بیانی، به صورت شفاهی و رو در رو بیان می‌شود. این هنر نه تنها به تقویت زبان گفتاری و مهارت‌های شنیداری کودکان کمک می‌کند، بلکه تخیل آن‌ها را پرورش داده و حس کنجکاوی‌شان را ارضا می‌کند.”

وی که از چند دهه تجربه کار با کودکان برخوردار بوده و شاگردان بسیاری را تربیت کرده معتقد است: “قصه‌های مناسب برای کودکان پیش‌دبستانی باید شامل عناصری باشند که برای این گروه سنی جذاب و قابل درک است. این عناصر شامل درونمایه، شخصیت‌ها، زمان و مکان، زاویه دید، پیرنگ، کشمکش‌ها و پایان‌بندی هستند. با این حال، قصه‌ها باید ساده، کوتاه و دارای توالی درست باشند تا توجه کودکان را جلب کنند. شخصیت‌های قصه‌ها می‌توانند انسان‌ها، حیوانات، گیاهان یا حتی اشیا باشند. مهم این است که این شخصیت‌ها متناسب با رده سنی کودکان، دارای محتوای مناسب و جذاب باشند. تصاویر و عکس‌های جذاب نیز می‌توانند به درک بهتر داستان و علاقه‌مندی بیشتر کودکان کمک کنند.”

مشک‌بید حقیقی که یکی از طراحان ایده‌های آموزش برای خردسالان، کودکان و نوجوانان است و از وی با عنوان بهترین ایده پرداز برای ارایه کتابخوانی در فضاهای روستایی یاد می‌شود در ادامه یادآور شد: “مربیان باید با توجه به شرایط و نیازهای کودکان، قصه‌های مناسب انتخاب کنند. برای مثال، در محیط‌هایی با امکانات محدود، قصه‌های ساده و کوتاه بهتر جواب می‌دهند. استفاده از حرکات بدن، نمایش خلاق و ابزارهای بصری مانند عروسک‌ها و تصاویر نیز می‌تواند قصه‌گویی را جذاب‌تر و به یاد ماندنی‌تر کند. قصه‌ها باید از مفاهیم ترویج‌دهنده خشونت، تبعیض نژادی یا ایجاد‌کننده اضطراب دوری کنند. کتاب‌ها و قصه‌هایی که محتوای نامناسب دارند، می‌توانند تأثیرات منفی ماندگاری بر ذهن کودکان بگذارند.”

این مربی باتجربه در ادامه در خصوص استفاده از زبان بدن و تکنیک‌های جذاب برای قصه‌گویی افزود: “زبان بدن، تقلید صدا، تغییرات صورت و حرکات نمایشی می‌توانند قصه‌گویی را جذاب‌تر کنند. تجربه‌های خلاقانه مانند نقاشی صحنه‌های قصه یا اجرای نمایش‌های کوتاه نیز می‌توانند به درک بهتر داستان و مشارکت فعال کودکان کمک کنند.
قصه‌گویی نه تنها در پرورش فن بیان و هوش کلامی مؤثر است، بلکه می‌تواند در آموزش مفاهیم پیچیده علمی، ریاضی و اجتماعی نیز کاربرد داشته باشد. برای مثال، بیان داستان تولد یک پروانه با استفاده از تصاویر یا تقلید صدا می‌تواند این مفهوم را برای کودکان ملموس و به یاد ماندنی کند.”

وی در پایان گفت: “قصه‌گویی هنری است که می‌تواند دنیای کودکان را دگرگون کند. با انتخاب قصه‌های مناسب، استفاده از تکنیک‌های جذاب و پرهیز از محتوای نامناسب، مربیان می‌توانند فضایی پر از یادگیری، خلاقیت و لذت برای کودکان خلق کنند.”

پاپالو؛ مجله‌ای برای کودکان خردسال که دنیا را با لمس و تصویر بهتر بشناسند 

مجله پاپالو، با رویکردی نوآورانه و متناسب با نیازهای کودکان خردسال، به عنوان یک ابزار آموزشی و سرگرمی، تلاش می‌کند تا با استفاده از تصاویر جذاب، داستان‌های ساده و بازی‌های تعاملی؛ مهارت‌های زندگی و خلاقیت کودکان را پرورش دهد.

ارغوان غلامی سردبیر مؤلف فصلنامه پاپالو در گفتگو با سایت مرکز تربیت و یادگیری کودک با بیان این مطلب گفت: “مجله پاپالو، با هدف پاسخگویی به نیازهای کودکان خردسال و پرورش خلاقیت و مهارت‌های زندگی آن‌ها، به تازگی وارد بازار نشر شده است. این مجله با رویکردی متفاوت و نوآورانه، سعی دارد تا کودکان را در سنین پیش از مدرسه با دنیای تصاویر، داستان‌ها و بازی‌ها آشنا کند.”

این نویسنده، مؤلف و مترجم حوزه کودکان در توضیح مفهوم «سردبیر مؤلف» گفت: “این رویکرد به ما این امکان را داد تا وحدت موضوعی و هماهنگی بیشتری در محتوا ایجاد کنیم. پاپالو نه یک کتاب است و نه یک مجله به معنای کلاسیک آن، بلکه ترکیبی از مطالب متنوع است که به صورت هدفمند برای کودکان خردسال طراحی شده است.”

وی در ادامه به اهمیت و ضرورت تولید چنین مجله‌ای برای کودکان خردسال اشاره کرد و افزود: “در دنیای امروز که کودکان از سنین بسیار پایین با رسانه‌های دیجیتال و تصاویر سریع مواجه می‌شوند، ضرورت دارد تا محتوایی تولید شود که نه تنها برای کودکان جذاب باشد، بلکه به رشد شناختی و خلاقیت آن‌ها نیز کمک کند. پاپالو با استفاده از تصاویر ساده، رنگ‌های مناسب و داستان‌های کوتاه، تلاش می‌کند تا کودکان را به دنیای کتاب و خواندن علاقه‌مند کند.

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد مجله پاپالو، این است که طراحی آن به گونه‌ای است که کودکان می‌توانند به تنهایی با آن تعامل داشته باشند. ما تلاش کردیم تا مجله‌ای طراحی کنیم که کمترین نیاز به کمک بزرگترها را داشته باشد. کودکان می‌توانند مجله را بردارند، ورق بزنند، رنگ‌آمیزی کنند و حتی بخش‌هایی از آن را قیچی کنند و به شکل‌های مختلف استفاده کنند. این تعامل مستقیم به کودکان کمک می‌کند تا دنیا را از طریق حس بینایی و لامسه خود کشف کنند. مجله پاپالو شامل بخش‌های متنوعی از جمله داستان‌های کوتاه، شعر، بازی‌های دست‌ورزی و رنگ‌آمیزی است. ما سعی کردیم تا مطالب را به ساده‌ترین شکل ممکن ارائه دهیم. داستان‌ها با جملات کوتاه و تصاویر زیبا طراحی شده‌اند تا کودکان بتوانند به راحتی با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. همچنین، بخش‌هایی از مجله به بازی‌های تعاملی اختصاص دارد که به رشد مهارت‌های حرکتی و شناختی کودکان کمک می‌کند.”

ارغوان غلامی که تاکنون کتاب‌های متعدد و متنوعی را در حوزه کودکان به بازار نشر سپرده در مورد نقش بزرگترها در استفاده از این مجله نیز توضیح داد: “اگرچه کودکان می‌توانند به تنهایی با مجله تعامل داشته باشند، اما حضور بزرگترها برای خواندن داستان‌ها و توضیح مفاهیم می‌تواند به غنای تجربه آن‌ها بیفزاید. ما همچنین فایل‌های صوتی از داستان‌ها و شعرها را تهیه کرده‌ایم که والدین می‌توانند از آن‌ها برای بلندخوانی استفاده کنند.”

غلامی در پاسخ به این سؤال که آیا مجله می‌تواند جایگزین کتاب شود، گفت: “کتاب و مجله هر دو نقش مهمی در رشد کودکان دارند. کتاب معمولاً وحدت موضوعی دارد و کودک را از نقطه‌ای به نقطه دیگر هدایت می‌کند، در حالی که مجله تنوع بیشتری دارد و هر صفحه آن می‌تواند یک تجربه جدید برای کودک باشد. پاپالو تلاش می‌کند تا نیازهای مختلف کودکان را در یک مجله پاسخ دهد، اما این به معنای جایگزینی کتاب نیست. هر دو می‌توانند به صورت موازی استفاده شوند.”

وی در پایان تأکید کرد که هدف اصلی پاپالو، ایجاد شادی و لذت در کودکان است، در حالی که به صورت غیرمستقیم مفاهیم مهمی مانند مهارت‌های زندگی، دوستی و احترام به محیط زیست را نیز آموزش می‌دهد. مجله پاپالو به عنوان یک ابزار آموزشی و سرگرمی نوآورانه، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با استفاده از تصاویر و داستان‌های ساده، دنیای کودکان خردسال را غنی‌تر کرد.