نقش کلیدی مجلات کودک مثل “پاپالو ” در پرورش اجتماعیِ خردسالان

یک معلم باتجربه دوره دبستان با ارائه تجربه‌ای تأمل‌برانگیز، از نقش بی‌بدیل مربیان پیش‌دبستانی در شکل‌گیری شخصیت و توانایی‌های کودکان پرده برداشت.

او که ثمره تلاش این مربیان را در کلاس‌های درس خود به وضوح می‌بیند، بر این باور است که سرمایه‌گذاری روی «قصه‌گویی تصویری» در سال‌های پیش از دبستان، کلید پرورش کودکانی اجتماعی، بانشاط و موفق در دوران تحصیل است. شهین نقره خور آموزگار پایه دوم دبستان سما در شهر شیراز است در گفتگویی با سایت مرکز تربیت و یادگیری کودک گفت: “در حالی که بسیاری تصور می‌کنند آموزش جدی از دبستان آغاز می‌شود، من بر اساس تجربه‌های خودم باور دارم مربیان پیش‌دبستانی «سنگ بنای یادگیری و تربیت» هستند و ما باید توجه بیشتری به این دوره طلایی در زندگی کودکان داشته باشیم.”

این معلم که خود شاهد دستاوردهای آموزشی کودکان در سال‌های بعد است، تأکید کرد: “یکی از دلایلی که باعث می‌شود کودکان بدون خجالت و پرقدرت صحبت کنند، پرورش آن‌ها به شیوه‌های صحیح از همان کودکی و بیشتر در پیش‌دبستان است.”

🔷️مجلات مصور؛ کلاس درس رنگارنگ خلاقیت

این معلم که در کلاس‌های درس خود از قصه‌گویی استفاده می‌کند افزود: “یکی از مؤثرترین ابزارها در این مسیر، استفاده از مجلات مصور کودکانه مانند «پاپالو» است. اگرچه کودکان در این سن توانایی خواندن متون را ندارند، اما با دیدن تصاویر، دنیایی از تخیل در ذهن آن‌ها گشوده می‌شود. فرآیند «داستان‌سرایی برای تصاویر» توسط خود کودک، تمرینی فوق‌العاده برای تقویت چندین مهارت حیاتی محسوب می‌شود.”

🔷️دستاوردهای شگفت‌انگیز یک تمرین ساده

این معلم با تجربه، نتایج مثبت این روش را در سه محور اصلی برشمرد:

۱. غلبه بر خجالت و ساخت اعتمادبه‌نفس: کودکانی که در جمع‌های کوچک تشویق به صحبت و بیان داستان‌های خود می‌شوند، در آینده به افرادی اجتماعی و با اعتمادبه‌نفس بالا تبدیل خواهند شد.

۲. استفاده از تلفظ صحیح کلمات:

فعالیت‌هایی مانند جمله‌سازی برای تصاویر، پیدا کردن اشیاء گمشده و یا تشویق توسط مربیان برای استفاده از تلفظ درست (به جای «دَر دَر» گفتن «بیرون»)، به صورت غیرمستقیم زبان و گویش کودک را تصحیح می‌کند.

۳. گسترش شگفت‌انگیز دامنه لغات:
وقتی بزرگترها برای کودک داستان می‌خوانند و کودک در پاسخ، داستانِ تصاویر را بازگو می‌کند، دائماً با واژه‌های جدید آشنا شده و دایره لغاتش گسترده می‌شود. این امر در دوران دبستان به او کمک می‌کند تا درک مطلب بالاتری داشته، در فعالیت‌های گروهی پیشرو باشد و به دلیل قدرت تجسم و درک انتزاعی قوی، در پاسخگویی به سؤالات پیشقدم شود.

شهین نقره‌خور باور دارد تلاش‌های ظریف و هوشمندانه مربیان پیش‌دبستانی، که گاهی در پشت بازی و قصه پنهان می‌شود، در واقع در حال ریختن پایه‌های محکم برای یک عمر یادگیری و تعامل اجتماعی موفق است.

نقش بی‌بدیل مجلات کودک در شکوفایی نسل آینده

یک روانشناس و مشاور حوزه کودک و نوجوان معتقد است گوش سپردن به قصه‌ها و شعرهای خوب، تنها یک سرگرمی ساده نیست، بلکه کلید طلایی برای گشودن گنجینه لغات کودکان، ایجاد پیوند عاطفی عمیق و پرورش هوش هیجانی و اجتماعی آنان است.

جمیله آقازاده دانش آموخته رشته روانشناسی از دانشگاه تهران با بیان این نکته گفت:” نتایج پژوهش‌های روانشناسی و تربیتی نشان می‌دهد که اولین و ملموس‌ترین دستاورد خواندن کتاب قصه و شعر برای کودکان، افزایش شگفت‌انگیز دایره لغات و گنجینه واژگان آنهاست. این فرآیند، که در بستری از ارتباط عاطفی عمیق با والدین شکل می‌گیرد، نه تنها توانایی سخنوری و گویش کودک را تقویت می‌کند، بلکه علاقه‌ای پایدار به مطالعه را در وجودشان نهادینه می‌سازد.

در این میان، نشریات اختصاصی کودکان همچون فصلنامه پاپالو به عنوان پلی پیونددهنده بین ذهن کنجکاو کودک و دنیای پیرامون او عمل می‌کنند.”

وی در ادامه افزود:” به باور متخصصان، نقش این مجلات در زندگی فرهنگی کودک به دلیل تداوم، تنوع مطالب و در دسترس بودن، حتی از کتاب نیز حساستر و ماندگارتر است.
این رسانه پرنشاط، کارکردهای چندگانه‌ای دارد:

· آموزش مهارت‌های زندگی: از آموزش فرهنگ صلح، قوانین شهروندی و آپارتمان‌نشینی تا نکات ایمنی و بهداشتی، همه و همه در قالب جذاب و غیرمستقیم مجلات به کودکان آموخته می‌شود.
· ایجاد عادت به مطالعه: استفاده از شعر و داستان‌های جذاب، لذت بردن از ادبیات را برای کودک به ارمغان می‌آورد و در حساس‌ترین دوره تحول ذهنی او، مطالعه را به بخشی لاینفک از زندگیاش تبدیل می‌کند.
· ایجاد پیوند فرهنگی و اجتماعی: مجلات با نشان دادن زندگی کودکان از اقوام و مناطق مختلف ایران از طریق گزارش، عکس و داستان‌های واقعی، ابزاری بی‌نظیر برای تقویت هوش اجتماعی و هیجانی و ایجاد درک متقابل هستند.
· پرورش هوش و خلاقیت: بخش‌های سرگرمی مانند نقاشی و رنگ‌آمیزی، به تقویت دقت، خلاقیت و هماهنگی چشم و دست کمک کرده و انواع هوش‌های چندگانه از جمله هوش حرکتی و هیجانی را پرورش می‌دهند.”

این دانش‌آموخته رشته روانشناسی سپس اضافه کرد:” به عبارت دیگر، یک مجله کودک، بسیار بیشتر از چند صفحه کاغذ است؛ آن‌ها یک کارگاه کوچک مهارت‌آموزی هستند که همزمان با سرگرم کردن کودک، او را برای زندگی فردایی روشن‌تر و اجتماعی‌تر آماده می‌سازند.”

مجله‌های کودکانه، سرمایه‌ای برای موفقیت تحصیلی آینده هستند

تحقیقات و تجربه‌های میدانی نشان می‌دهد کودکانی که در دوره پیش‌دبستانی با مجلاتی همچون «پاپالو» انس می‌گیرند، در سال‌های مدرسه از مهارت‌های زبانی، شناختی و اجتماعی قوی‌تری برخوردارند.

دلارام حاجی ابوالحسن، تسهیل‌گر و مشاوره حوزه مهارت‌های زندگی کودکان در ارتباط با استفاده یک نشریه مختص نوآموزان همچون پاپالو و تأثیر آن در زندگی بچه‌ها گفت:” مطالعه و تعامل با مجلات کودکانه در سنین پایین، تأثیرات قابل‌توجهی بر رشد چندبعدی کودکان دارد. به‌ویژه کودکانی که از دوران پیش‌دبستانی با مجلاتی مانند «پاپالو» ارتباط برقرار می‌کنند، معمولاً در سن مدرسه، از هم‌سالان خود در چند حوزه کلیدی پیشی می‌گیرند.

بر اساس شواهد، این کودکان در توسعه مهارت‌های زبانی و گفتاری عملکرد بهتری دارند. شعرها و داستان‌های متنوع، دایره واژگان آنان را گسترش داده، به ساختار زبان تسلط بیشتری می‌دهند و توانایی درک و بیان مفاهیم را تقویت می‌کنند.”
این فعال حوزه کودک و مشاور فعالیت‌های نوآموزان در ادامه تأکید کرد:” از سوی دیگر، توانایی تمرکز و توجه در این کودکان بالاتر است. آن‌ها به دلیل تعامل منظم با روایت‌های داستانی، در کلاس‌های درس نیز توجه پایدارتری از خود نشان می‌دهند. همچنین، مهارت‌های شناختی مانند حافظه، تفکر انتقادی، تجسم ذهنی و حل مسئله، در فضای خیال‌انگیز داستان‌ها پرورش می‌یابد.
داستان‌ها همچنین بستری برای رشد مهارت‌های اجتماعی و هیجانی هستند. آشنایی با شخصیت‌های مختلف، موقعیت‌های اخلاقی و احساسات گوناگون در دل قصه‌ها، باعث می‌شود کودکان آماده‌تر برای تعامل با دنیای اطراف خود باشند.”
حاجی ابوالحسن در پایان گفت:’ نکته مهم دیگر اینکه این تجربه لذت‌بخش، زمینه‌ساز ایجاد انگیزه و علاقه‌مندی به خواندن و یادگیری در سال‌های بعد می‌شود. ارتباط اولیه و شیرین با مطالعه، مسیر یادگیری مادام‌العمر را برای کودک هموار می‌کند.”

فایل‌های صوتی پاپالو، خواندن و شنیدن را توأمان آموزش می‌دهد 

مجلات مدرن کودک با ارائه فایل‌های صوتی همراه متن، نه‌تنها دنیای جدیدی از یادگیری را باز کرده‌اند، بلکه به تقویت همزمان مهارت‌های شنیداری و گفتاری کودکان کمک می‌کنند.

معصومه توکلی مروج کتاب و مطالعه در حوزه کودک و نوجوان معتقد است: “در عصر فناوری، مجلات کودک نیز به‌سمت تعاملی‌تر شدن پیش رفته‌اند. فصلنامه «پاپالو» با ارائه فایل‌های صوتی حرفه‌ای، تجربه‌ای متفاوت را برای کودکان پیش‌دبستانی فراهم کرده است. وقتی کودک همزمان متن را می‌بیند و صدای گوینده را می‌شنود، ارتباط عمیق‌تری با محتوا برقرار می‌کند.”

به گفته توکلی، گوش دادن به فایل‌های صوتی استاندارد، تأثیر مستقیمی بر توانایی خواندن کودکان در آینده دارد. او می‌افزاید: “کودکی که در پیش‌دبستانی متن‌های معیار را شنیده، در کلاس اول سریع‌تر خواندن را یاد می‌گیرد. این روش به‌ ویژه برای خانواده‌های پر مشغله نیز راهگشاست. والدین می‌توانند در مسیر سفر یا قبل از خواب، فایل‌های صوتی مجله را برای کودکان پخش کنند تا لحظات آموزشی و سرگرم‌کننده ایجاد شود.”

توکلی همچنین به تأثیر فایل‌های صوتی در اصلاح تلفظ اشاره کرد: “کودکان با شنیدن تلفظ صحیح کلمات، به‌صورت ناخودآگاه زبان معیار را یاد می‌گیرند و این مهارت در مدرسه به کمک آن‌ها می‌آید. ادغام متن و صوت در مجلات کودک، راه‌حلی هوشمندانه برای جذب نسل جدید به مطالعه و تقویت مهارت‌های ارتباطی آن‌هاست. این نوآوری که در نشریه پاپالو به آن توجه شده است می‌تواند تحولی در عرصه آموزش پیش‌دبستانی ایجاد کند.”

وی در پایان تأکید کرد: “کودکان از طریق داستان‌های این مجله مفاهیم پیچیده‌ای مانند احترام، صداقت و دوستی را در قالب ماجراهای جذاب حیوانات یاد می‌گیرند، بدون آنکه احساس کنند در حال آموزش دیدن هستند. با وجود آنکه تنها دو شماره از این فصلنامه منتشر شده، استقبال خانواده‌ها بسیار خوب به نظر می‌رسد.”

صدای شاعر در گوش کودک؛ جادویی برای یادگیری و همدلی است

مجله کودک «پاپالو» با اقدامی خلاقانه، بخشی از شعرها و داستان‌های خود را با صدای شاعر یا قصه‌گو در اختیار نوآموزان قرار می‌دهد. این تجربه شنیداری تأثیرات عمیق و چندوجهی بر رشد عاطفی، زبانی و انگیزشی کودکان دارد.

دلارام حاجی ابوالحسن، فعال حوزه کودک و نوجوان و تسهیل‌گر مهارت‌های زندگی کودکان با بیان این مطلب گفت: “در روزگاری که صداها و تصاویر فراوانی ذهن کودک را درگیر می‌کنند، شنیدن شعر و قصه با صدای خود شاعر یا نویسنده می‌تواند تجربه‌ای متفاوت و معنادار برای نوآموزان رقم بزند. مجله پاپالو با در اختیار گذاشتن فایل‌های صوتی از آثارش، قدمی مهم در مسیر یادگیری زبانی و پرورش حسی کودکان برداشته است. این نوع تجربه شنیداری باعث ایجاد ارتباط عاطفی عمیق‌تر و موثر می‌شود. کودکان وقتی صدای واقعی شاعر یا قصه‌گو را می‌شنوند، راحت‌تر با احساسات موجود در متن، ارتباط برقرار می‌کنند و بهتر می‌توانند خود را جای شخصیت‌ها بگذارند.”

وی در ادامه افزود: “این فایل‌های صوتی با لحن، ریتم و تأکیدهای طبیعی گوینده، به تقویت مهارت شنیداری و افزایش تمرکز کودکان کمک می‌کند. برخلاف صدای یکنواخت یا بی‌احساس، صدای مؤلف اصلی، بار معنایی و احساسی بیشتری دارد که ذهن کودک را درگیر می‌کند. این تجربه، نوعی ادراک چندحسی برای کودک ایجاد می‌کند. وقتی کودک شعر را می‌شنود و همزمان تصویر آن را می‌بیند یا کلمات را دنبال می‌کند، یادگیری عمیق‌تری اتفاق می‌افتد و محتوای داستان یا شعر به شکل ماندگارتری در ذهن او ثبت می‌شود.”

دلارام حاجی ابوالحسن سپس با تأکید بر استفاده از صدای شاعر و قصه‌گو برای کودکان یادآور شد: “از دیگر مزایای این روش، تشویق کودک به تقلید و تمرین زبان است. کودکان با شنیدن تلفظ صحیح کلمات، ریتم طبیعی جملات و آهنگ زبان، به شکل غیرمستقیم مهارت‌های گفتاری و خواندن خود را ارتقا می‌دهند. در نهایت، صدای شاعر برای کودک حس ویژه‌ای دارد؛ تجربه‌ای خاص و الهام‌بخش که انگیزه او را برای مشارکت در یادگیری افزایش می‌دهد. این سبک آموزش، نمونه‌ای موفق از پیوند ادبیات کودک با فناوری و خلاقیت رسانه‌ای است.”

مجلات کودک؛ کلید طلایی تقویت پیوندهای عاطفی در خانواده

کارشناسان تربیتی و روانشناسان کودک بر این باورند که مجلات ویژه نوآموزان پیش‌دبستانی، نه‌تنها نقش بسزایی در تقویت مهارت‌های شناختی و زبانی کودکان ایفا می‌کنند، بلکه به‌عنوان پل ارتباطی میان کودک و والدین، فضایی گرم و صمیمی برای گفت‌وگو و رشد عاطفی خلق می‌کنند.

رویا فرهاد صفت، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی و آموزگار پایه اول دبستان فرزانه در همدان با بیان این نکته در باره اهمیت مجلات کودک و نقش تأثیرگذار این گروه از نشریه‌ها گفت: “تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان در سنین پیش‌دبستانی، به‌ویژه در بازه سنی ۳ تا ۶ سال، از انعطاف‌پذیری ذهنی بالایی برخوردارند و یادگیری مفاهیم جدید در این سنین، تأثیری ماندگار بر رشد شناختی و عاطفی آن‌ها دارد. مجلات کودک همچون نشریه پاپالو با ترکیب جذاب تصاویر، داستان‌های کوتاه، شعر و بازی‌های آموزشی، به پنج دلیل اصلی به یکی از ضروری‌ترین ابزارهای تربیتی تبدیل شده‌اند:

۱. آماده‌سازی روان‌شناختی برای ورود به مدرسه
کودکانی که پیش از ورود به مدرسه با مجلات کودک تعامل داشته‌اند، به‌دلیل تقویت مهارت‌هایی مانند دقت، تمرکز و درک مطلب، با چالش‌های کمتری در کلاس اول مواجه می‌شوند. این مجلات با معرفی مفاهیم پایه به‌صورت غیرمستقیم، اضطراب ناشی از فضای جدید مدرسه را کاهش می‌دهند.

۲. ایجاد علاقه به یادگیری و تقویت کنجکاوی
کودک به‌طور طبیعی موجودی کنجکاو است، اما این کنجکاوی نیاز به محرک‌های جذاب دارد. مجلات کودک با طرح موضوعات متنوع و سرگرم‌کننده، اشتیاق به کشف دنیای اطراف را در کودک بیدار می‌کنند و او را به یادگیری مشتاق می‌سازند.

۳. غنی‌سازی دایره واژگان و مهارت‌های زبانی
کودکانی که در معرض واژگان جدید قرار می‌گیرند، در سال‌های آینده عملکرد بهتری در درک مفاهیم درسی و بیان احساسات خود دارند. مجلات کودک با ارائه داستان‌های ساده و شعرهای ریتمیک، به‌صورت ناخودآگاه گنجینه لغات کودک را گسترش می‌دهند.

۴. تقویت تفکر خلاق و مهارت‌های حل مسئله
بخش‌هایی مانند پازل، معماهای تصویری و داستان‌های ناتمام، ذهن کودک را به چالش می‌کشند و او را تشویق می‌کنند تا راه‌حل‌های جدیدی را تجربه کند. این فرآیند، پایه‌های تفکر انتقادی و خلاقیت را در سال‌های آینده تقویت می‌کند.

۵. نهادینه‌کردن عادت مطالعه از کودکی
کودکی که از همان سال‌های نخست زندگی با کتاب و مجله مأنوس باشد، در نوجوانی و بزرگسالی نیز مطالعه را به‌عنوان یک فعالیت لذت‌بخش می‌پذیرد. این عادت، نه‌تنها عملکرد تحصیلی، بلکه رشد فرهنگی و اجتماعی او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.